1. Ίδρυση
Τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη λέσχη της ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας της Σμύρνης είναι ελάχιστα. Ξέρουμε μόνο ότι ιδρύθηκε το 1770 και ότι ήταν η πρώτη λέσχη της πόλης.1 Οκτώ χρόνια μετά, ιδρύθηκε η δεύτερη, η Ευρωπαϊκή Λέσχη. Πιθανόν η λέσχη αυτή δε λειτούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί, το 1819,2 ένα περιοδικό της Σμύρνης αναφέρει την ίδρυση μιας ελληνικής λέσχης υπό την επωνυμία «εμπορική λέσχη» ή «ελληνικό καζίνο». Από το 1740, η λέξη «καζίνο», ιταλικής προέλευσης,3 χρησιμοποιείται συχνά για να προσδιορίσει τη λέσχη.
2. Λειτουργία
Η Ελληνική Λέσχη δεχόταν όλους τους κατοίκους της Σμύρνης ανεξαρτήτως εθνότητας και εθνικότητας. Στην πραγματικότητα, όμως, τα μέλη της ήταν σχεδόν όλα Έλληνες. Το 1820, ο αριθμός των μελών της ήταν ογδόντα, όλοι Έλληνες έμποροι. Έναν αιώνα μετά, ο αριθμός αυτός ανέρχεται στους 200, από τους οποίους οι 198 ήταν Έλληνες.4
Η λέσχη ήταν ανοιχτή όλη την ημέρα (από τις επτά το πρωί έως τα μεσάνυχτα). Διέθετε βιβλιοθήκη και αίθουσα ανάγνωσης όπου υπήρχαν διάφορα περιοδικά και εφημερίδες. Το χαρτοπαίγνιο ήταν αυστηρά απαγορευμένο αλλά επιτρεπόταν το μπιλιάρδο και το τάβλι με τον όρο ότι δε θα παίζονταν πολλά χρήματα. Σκοπός της λέσχης ήταν η αναψυχή των μελών της και η ανταλλαγή πληροφοριών και βοήθειας στην προσωπική και επαγγελματική ζωή τους. Η λέσχη λειτουργούσε επίσης ως φιλανθρωπικό ίδρυμα που μάζευε και διένεμε χρήματα στα θύματα των πυρκαγιών και των σεισμών. Επίσης οργάνωνε χορούς που προσέλκυαν τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της Σμύρνης.
Η Ελληνική Λέσχη αποτελούσε το κυριότερο κέντρο συνάντησης των εύπορων Ελλήνων της Σμύρνης. Η ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου επέτρεψε τη συνοχή της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας. Κατά τη μακρά ζωή της, η Ελληνική Λέσχη πολλές φορές διέκοψε το έργο της και στη συνέχεια ανασυστάθηκε. Η τελευταία ανασύσταση έγινε το 1898. Η Ελληνική Λέσχη λειτουργούσε ακόμα το 1920.5
1. Η Σμύρνη πριν από τη καταστροφή. Ένας οδηγός του 1920 για τα πάντα (Αθήνα 1992), σελ. 15.
2. Αντωνόπουλος, Σ., Μικρά Ασία (Αθήνα 1907), σελ. 132.
3. Η λέξη «καζίνο» (casino) προσδιορίζει αρχικά το εξοχικό σπίτι και από το 18ο αιώνα το χαρτοπαίγνιο. Το 19ο αιώνα χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ένα δημόσιο συγκρότημα σε θέρετρο με ιαματικά λουτρά, το οποίο περιλάμβανε αίθουσες συγκεντρώσεων, θεαμάτων και λέσχες.
4. Αντωνόπουλος, Σ., Μικρά Ασία (Αθήνα 1907), σελ. 134.
5. Η Σμύρνη πριν από την καταστροφή. Ένας οδηγός του 1920 για τα πάντα (Αθήνα 1992).