1. Εισαγωγικά στοιχεία – πηγές

Η επανάσταση των Σατραπών (366-360 π.Χ.) είναι γνωστή από τη διήγηση του Διοδώρου του Σικελιώτη, ο οποίος παρουσιάζει μια περίληψη του έργου του Εφόρου, σύμφωνα με την οποία πρόκειται για μια συλλογική κίνηση τεσσάρων σατραπών της δυτικής Μικράς Ασίας, του Ορόντη της Μυσίας, του Αυτοφραδάτη της Λυδίας, του Αριοβαρζάνη της Ελλησποντικής Φρυγίας, του Μαυσώλου της Καρίας, αλλά και του συνόλου των λαών της περιοχής ενάντια στην κεντρική εξουσία του Αρταξέρξη Β΄ (405/404-359/358 π.Χ.). Με τους επαναστάτες συντάχθηκαν ο βασιλιάς των στασιαστών Αιγυπτίων, φαραώ Ταχώς, και ο βασιλιάς Στράτων της Σιδώνος στη Φοινίκη, καθώς και ορισμένες ελληνικές πόλεις (κυρίως η Σπάρτη και η Αθήνα).¹

Λίγες –ως επί το πλείστον ανεκδοτολογικές– πηγές, καθώς και μια σειρά επιγραφών και νομισματικών εκδόσεων βοηθούν να συμπληρωθεί το σκηνικό της μεγάλης αναταραχής που γνώρισε η Μικρά Ασία στο διάστημα 366-360 π.Χ. Τα περισσότερα κείμενα της εποχής όμως, ενώ κάνουν λόγο για προβλήματα στην αχαιμενιδική διοίκηση στο σύνολο της Μικράς Ασίας, αποφεύγουν επιμελώς να μιλήσουν για επανάσταση κατά του Αρταξέρξη του Β΄.²

Το πρόβλημα της διήγησης του Διοδώρου είναι ότι συχνά «συμπυκνώνει» τα γεγονότα που περιγράφει και τα χρονολογεί συνολικά στην τελευταία χρονιά της περιόδου που τον ενδιαφέρει.³ Έτσι, η επανάσταση τοποθετείται στο 362/361 π.Χ., αν και από άλλες πηγές είναι γνωστό ότι τα γεγονότα που περιγράφονται ανήκουν στην περίοδο 366-360 π.Χ. Το ζήτημα που τίθεται είναι αν η καθολική αναταραχή στη Μικρά Ασία αποτέλεσε επακόλουθο οργανωμένου σχεδίου ή αν έχουμε να κάνουμε με γενικευμένες στάσεις και χαλάρωση του ελέγχου της κεντρικής εξουσίας στις δυτικές επαρχίες, στάσεις οι οποίες γεννήθηκαν αυθόρμητα και έσβησαν χωρίς να αποτελέσουν σοβαρό παράγοντα αμφισβήτησης της βασιλικής εξουσίας.⁴

Το βασικό επιχείρημα των σύγχρονων ιστορικών που αμφισβητούν την ύπαρξη οργανωμένης επανάστασης είναι η φαινομενική απουσία ουσιαστικής αιτίας. Άλλες απόψεις όμως προβάλλουν ως επαρκείς αιτίες για το κλίμα δυσαρέσκειας που προηγήθηκε την αυξανόμενη σκληρότητα του Αρταξέρξη Β΄ μετά τις αλλεπάλληλες αποτυχίες του εναντίον των Καδουσίων και τις προσωπικές έριδές του με πολλούς από τους «πρώτους» των Περσών, οι οποίοι είχαν πολύ μεγάλες φιλοδοξίες, σε συνδυασμό με την αδυναμία του να κυβερνήσει ουσιαστικά, όντας σε προχωρημένη ηλικία (ογδόντα ετών). Το σκηνικό αυτό αποτέλεσε πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους σχετικά ανεξάρτητους και ισχυρούς σατράπες της δυτικής Μικράς Ασίας να εκμεταλλευτούν το κενό εξουσίας.⁵

2. Ιστορικό πλαίσιο

Προβλήματα στην αχαιμενιδική διοίκηση των δυτικών σατραπειών είχαν ήδη διαφανεί από το 382 π.Χ. Ο Ορόντης, σύζυγος της κόρης του βασιλιά Ροδογούνης, είχε περιπέσει σε δυσμένεια από τη στιγμή που είχε κατηγορήσει άδικα για προδοσία το συνδιοικητή του Τιρίβαζο, σατράπη της Λυδίας, στον πόλεμο εναντίον του βασιλιά της κυπριακής Σαλαμίνας Ευαγόρα γύρω στο 382 π.Χ.⁶ Έχασε τη σατραπεία της Αρμενίας και του δόθηκε η μικρότερης σημασίας σατραπεία της Μυσίας.⁷

Ο Δατάμης είχε επαναστατήσει νωρίτερα από τους υπόλοιπους σατράπες (στο διάστημα 372-370 π.Χ.), είτε ανεξάρτητα είτε σε μυστική συννενόηση με τον Αριοβαρζάνη, όπως αναφέρει ο Λατίνος ιστορικός Κορνήλιος Νέπως.⁸ Ο Αυτοφραδάτης, που κινήθηκε αρχικά εναντίον του, ήρθε στη συνέχεια σε συννενόηση μαζί του (368 π.Χ.).

Έναυσμα για τη γενίκευση της κρίσης θεωρείται η απόφαση του Αρταξέρξη Β΄ στο συνέδριο στα Σούσα να ορίσει τους Θηβαίους ως προνομιακούς συνομιλητές του στην Ελλάδα (367 π.Χ.),⁹ μετά την αποτυχημένη προσπάθεια του Αριοβαρζάνη να ειρηνεύσει τους Έλληνες μέσω της αποστολής του υπάρχου του Φιλίσκου της Αβύδου στους Δελφούς (368 π.Χ.).¹⁰

Η νέα αυτή εξέλιξη οδήγησε στην πλήρη απομόνωση του φιλοσπαρτιάτη Αριοβαρζάνη, ο οποίος κηρύχθηκε στασιαστής. Η κήρυξη ίσως έγινε με υπόδειξη του Αυτοφραδάτη της Λυδίας, που είχε κάθε λόγο να ανησυχεί για την αυξανόμενη επιρροή του ομολόγου του και κυρίως για τον έλεγχό του στην Τρωάδα, περιοχή που παραδοσιακά διεκδικούσαν οι δύο σατραπείες.¹¹ Εναντίον του στασιαστή στάλθηκαν ο Αυτοφραδάτης, ως αρχηγός του πεζικού, και ο Μαύσωλος, ως επικεφαλής του ναυτικού. Στο πλευρό του Αριοβαρζάνη στάθηκαν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες. Οι μεν Αθηναίοι έστειλαν τον Τιμόθεο στον Ελλήσποντο με οδηγίες να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη, αλλά να μην παραβιάσει την Ανταλκίδειο ειρήνη. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση που επικρατούσε, ο Τιμόθεος κατέλαβε τη Σάμο και τη θρακική Χερσόνησο και έλαβε από τον Αριοβαρζάνη τη Σηστό και την Κριθώτη στη Θράκη.¹² Αυτή την περίοδο η Αθήνα απένειμε τον τίτλο του πολίτη στον Αριοβαρζάνη, σε δύο γιους του και στους αξιωματούχους του Φιλίσκο και Άγαυο από την Άβυδο.¹³

Οι Σπαρτιάτες στήριξαν επίσης τον Αριοβαρζάνη αποφασιστικά, λόγω και της φιλίας που συνέδεε το σατράπη με το γέροντα βασιλιά Αγησίλαο. Ο τελευταίος παρενέβη στρατιωτικά στην πολιορκία του Αριοβαρζάνη από τον Αυτοφραδάτη στο Αδραμύττιον, ή κατ’ άλλη άποψη στην Άσσο (366/365 π.Χ.), επιτυχάνοντας τη λύση της.¹⁴ Με διπλωματικά μέσα ο Αγησίλαος απέτρεψε επίσης την κατάληψη της Αβύδου και της Σηστού από τους στρατούς του Αυτοφραδάτη, του Μαυσώλου και του Θράκα Κότυος που τις πολιορκούσαν.¹⁵ Οι αποτυχίες αυτές ανάγκασαν το Μαύσωλο να αποσυρθεί με το σύνολο του στόλου στην Καρία, ενώ και ο Αυτοφραδάτης διέκοψε τη δράση του στην περιοχή του Δασκυλείου.

3. Περιγραφή των γεγονότων

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο αναφέρεται από το Διόδωρο η γενικευμένη εξέγερση των λαών της Μικράς Ασίας. Σύμφωνα με τη σειρά με την οποία παρατίθενται οι συμμετέχοντες στην επανάσταση, πρώτοι οι Ίωνες, σε συνδυασμό με τον Αριοβαρζάνη (ήδη θεωρούμενο στασιαστή) και το Μαύσωλο, στράφηκαν εναντίον του βασιλιά. Ο Ταχώς, πείθοντας τους Σπαρτιάτες να συστρατευτούν και συγκεντρώνοντας μεγάλο μισθοφορικό στρατό, συντάχθηκε μαζί τους, για να τους ακολουθήσουν οι Λύκιοι, οι Πισιδοί, οι Παμφύλιοι και οι Κίλικες, ο Αυτοφραδάτης και ο Ορόντης. Τέλος, συντάχθηκαν με την επανάσταση οι Σύριοι και οι Φοίνικες. Το εδάφιο αυτό συμπληρώνεται με μια πολύ σύντομη διήγηση του ιστορικού Πομπηίου Τρόγου: ο Αρταξέρξης Β΄, μετά την αποτυχία του κατά των Καδουσίων, κήρυξε τον πόλεμο στους στασιαστές αξιωματούχους του, πρώτα στο Δατάμη, μετά στον Αριοβαρζάνη και τέλος στον Ορόντη, τον οποίο νίκησε στη Συρία.¹⁶

Η ακριβής περιγραφή και η διαδοχή των επιχειρήσεων στα διάφορα μέτωπα είναι αδύνατη. Η παραδοσιακή ιστορική σχολή περιγράφει την εξέγερση ως μια κίνηση κυρίως του Ορόντη και του Ταχώς, σε συννενόηση και με το Δατάμη, που στόχο είχε τη σύγκλιση των δύο στρατών στη Φοινίκη και στην Παλαιστίνη, ώστε να εξαπολυθεί η τελική επίθεση εναντίον του Αρταξέρξη. Για δικούς τους λόγους, σημαντικοί επαναστάτες, ανάμεσά τους και ο Ορόντης, άλλαξαν στρατόπεδο.¹⁷ Η σύγχρονη έρευνα αντίθετα παρουσιάζει έναν καμβά γεγονότων πολύ πιο πλούσιο, αλλά φαινομενικά ασύνδετο, που όμως δε διαψεύδεται σε γενικές γραμμές από τις επιγραφικές και νομισματικές πηγές.

Το 365-364 π.Χ. η δολοφονία του Φιλίσκου και η συνεχιζόμενη δράση των Ελλήνων στην περιοχή του Ελλησπόντου οδήγησαν στην κατάρρευση της αχαιμενιδικής διοίκησης στη σατραπεία του Δασκυλείου. Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις, είτε συντάχθηκαν με τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους είτε ακολούθησαν ανεξάρτητη πολιτική. Η παρουσία εξάλλου του Αρταβάζου Γ΄, γιου του Φαρναβάζου Β΄ και εγγονού του βασιλιά, που διορίστηκε σατράπης γύρω στο 364 π.Χ., σίγουρα οδήγησε σε διαίρεση τους Πέρσες της σατραπείας. Αποτέλεσμα ήταν η διχόνοια μεταξύ του Αριοβαρζάνη και του γιου του Μιθριδάτη, ο οποίος, θέλοντας να απεμπλακεί από τη διαφαινόμενη πτώση του πατέρα του, τον παρέδωσε στο στράτευμα που είχε στείλει ο Αρταξέρξης για να τον συλλάβει. Το 363/362 π.Χ. ο Αριοβαρζάνης σταυρώθηκε τελικά στα Σούσα.¹⁸ Ο Αρτάβαζος ανέλαβε τη διοίκηση της σατραπείας το 363 π.Χ., αντιμετώπισε το Μιθριδάτη, που επιχειρούσε στα ανατολικά της επαρχίας του υποβοηθούμενος από το Δατάμη, και τελικά εκστράτευσε εναντίον του τελευταίου (362-361 π.Χ.).¹⁹

Στην προσπάθειά του να σιγουρέψει τη θέση του και με συμμάχους τους κουνιάδους του Μέντορα και Μέμνονα, Ροδίους πολεμάρχους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ύστερης Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, ο Αρτάβαζος εκστράτευσε στην Τρωάδα. Προσέλαβε ως μισθοφόρο τον Αθηναίο τυχοδιώκτη Χαρίδημο, αλλά εξαπατήθηκε, καθώς ο τελευταίος κατέλαβε για λογαριασμό του τη Σκήψι, την Κεβρήνη και το Ίλιον. Για λόγους που παραμένουν ανεξιχνίαστοι ο Αυτοφραδάτης συνέλαβε τον Αρτάβαζο, ενέργεια που αποτελεί τη μόνη ένδειξη για συμμετοχή του στην επανάσταση, αν και η κράτησή του διήρκεσε λίγους μόλις μήνες. Μετά την απελευθέρωσή του ο Αρτάβαζος επιτέθηκε στο Χαρίδημο και τον έφερε σε δύσκολη θέση. Ο Μέντωρ και ο Μέμνων έπεισαν τον Αρτάβαζο να συνάψει ανακωχή με τον τυχοδιώκτη και να του επιτρέψει να αποχωρήσει στην Άβυδο.²⁰

Η θέση του Ορόντη ανάμεσα στους σημαντικούς επαναστάτες θα πρέπει να θεωρείται σίγουρη, χάρη σε ένα εδάφιο του Δημοσθένη που αναφέρεται στην κινητοποίηση Ελλήνων μισθοφόρων από το βασιλιά εναντίον του.²¹ Ο Ορόντης περιγράφεται ως στασιαστής και σε επιγραφή γνωστή ως «το χρονικό της Περγάμου», όπου αναφέρεται ότι η πόλη αποτέλεσε τμήμα της σατραπείας του, προτού την παραδώσει εκ νέου στον Αρταξέρξη και πεθάνει.²² Πάντως, η υπόθεση περί αρχηγίας του, όπως και η υπόθεση μιας δεύτερης επανάστασης τη δεκαετία του 350 π.Χ. που υποστήριζαν παλαιότεροι ιστορικοί, έχει καταρριφθεί: τα νομισματικά στοιχεία δείχνουν ότι ο Ορόντης έκοψε νόμισμα μόνο στις μυσικές πόλεις της Κισθήνης και του Αδραμυττίου, κάτι που δε συνάδει με την υποτιθέμενη επιφανή θέση του ως ηγέτη της επανάστασης.²³

Οι δραστηριότητες του Ορόντη τοποθετούνται στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Έχοντας 10.000 Έλληνες μισθοφόρους, αλλά και άφθονα χρήματα να τους πληρώσει, έστησε το στρατόπεδό του σε ένα προκεχωρημένο σημείο της οροσειράς του Τμώλου. Από εκεί επιχειρούσε επιδρομές στη Λυδία, στα περίχωρα των Σάρδεων, με σκοπό αφενός την παρενόχληση των στρατηγών που είχε στείλει εναντίον του ο βασιλιάς και αφετέρου την απόκτηση πλούσιας πολεμικής λείας.²⁴ Επίσης αναφέρονται μια αψιμαχία του με τον Αυτοφραδάτη στην Κύμη και μια τρίτη μάχη όπου ο Αυτοφραδάτης τον νίκησε, χωρίς όμως να κατορθώσει να τον εξουδετερώσει.²⁵ Στη Μυσία, το Πέργαμον αποτέλεσε σημαντικό οχυρό του, που κατοικήθηκε από Έλληνες συμμάχους του.

Στο διπλωματικό επίπεδο, ο Ορόντης, κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πρεσβειών με την Αθήνα και διαπραγματεύσεων πούλησε στους στρατηγούς σιτάρι και του αποδόθηκε από την πόλη το καθεστώς του πολίτη, πιθανόν το 361 π.Χ.²⁶

Σημαντικότερη είναι η ιστορία που σχετίζεται με το συντονισμό της δράσης του Ορόντη με τον Αιγύπτιο φαραώ Ταχώς, που κατέλαβε την εξουσία το 363 π.Χ. Απεσταλμένος του Ορόντη ήταν ο Ρεομίθρης, κατώτερος αξιωματούχος. Αυτός, αφήνοντας ομήρους στην Αίγυπτο τα μέλη της οικογένειάς του, πήρε μαζί του μεγάλη στρατιωτική δύναμη και χρήματα (50 πλοία και 500 τάλαντα), που όμως δε χρησιμοποίησε υπέρ της επανάστασης αλλά για δικούς του σκοπούς, προσχωρώντας στον Αρταξέρξη (360 π.Χ.). Εγκαθιστώντας τις δυνάμεις του στη Λεύκη, συνέλαβε και τους περισσότερους Έλληνες συμμάχους του Ορόντη.²⁷ Η σημαντικότερη πληροφορία ωστόσο για τον Ορόντη προέρχεται από τον Πομπήιο Τρόγο, ο οποίος αναφέρει την ήττα του στη Συρία από τον Αρταξέρξη. Ένα τέτοιο γεγονός όμως δύσκολα θα περνούσε απαρατήρητο από τις άλλες πηγές, οπότε οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί αμφισβητούν την εγκυρότητά του. Πάντως, μπορεί να συνδυαστεί με μια αναφορά σε εκστρατεία του Ώχου, μετέπειτα Αρταξέρξη Γ΄, εναντίον της Αιγύπτου ενώ ο πατέρας του Αρταξέρξης Β΄ βρισκόταν ακόμη εν ζωή.²⁸ Τέλος, το ενδεχόμενο να είχε συνεργαστεί και ο Δατάμης στο σχέδιο να βαδίσουν κατά του Αρταξέρξη, που βασίζεται στο πέρασμα από μέρους του του Ευφράτη, αν και παλαιότερα είχε συνδυαστεί με την κίνηση του Ορόντη προς τη Συρία, σήμερα έχει εγκαταλειφθεί.²⁹

Τελικά, ο Ορόντης, παρακινημένος από το ενδεχόμενο να λάβει ως ανταμοιβή τη σατραπεία όλης της παραθαλάσσιας Μικράς Ασίας, όπως αναφέρει ο Διόδωρος, ή πιθανότερα λόγω της αποστασίας του Ρεομίθρη, της απώλειας των αιγυπτιακών ενισχύσεων και της αδυναμίας του να αντιμετωπίσει τον Αυτοφραδάτη, άλλαξε στρατόπεδο, παρέδωσε τους μισθοφόρους και τους συμμάχους του στους εκπροσώπους του βασιλιά και τάχθηκε με τον Αρταξέρξη. Παραμένει άγνωστο ποια ήταν η τύχη του, πάντως θα πρέπει να πέθανε λίγο αργότερα, το 360 π.Χ. ή το 359/358 π.Χ.³⁰

Τα κίνητρα του Ταχώς της Αιγύπτου και του Στράτωνος της Σιδώνας ήταν διαφορετικά. Διείδαν την ευκαιρία, αφενός μεν να αποτινάξουν την περσική επιρροή και αφετέρου να διασφαλίσουν μέσω συμμαχιών την εξάπλωσή τους στη Συρία και τη Φοινίκη. Οι Αθηναίοι είχαν συννενοήσεις με το Στράτωνα, όπως μαρτυρεί μια επιγραφή, αλλά είναι αμφίβολο αν σχετίστηκαν με την επανάστασή του.³¹Με την υποστήριξη μισθοφόρων υπό τον Αθηναίο Χαβρία και τον Αγησίλαο, ο Ταχώς επιχείρησε να καταλάβει τη Φοινίκη, όμως στην Αίγυπτο ανακηρύχθηκε φαραώ ο σφετεριστής Νεκτανεβώ, που υποστηρίχθηκε από τον Αγησίλαο. Τελικά ο Ταχώς εκθρονίστηκε από τα ίδια τα στρατεύματά του και κατέφυγε στο Στράτωνα, για να παραδοθεί κατόπιν στον Αρταξέρξη.³²

Η συμμετοχή του Μαυσώλου στο κίνημα στηρίζεται σε ελάχιστα τεκμήρια: πέρα από το εδάφιο του Διοδώρου, ο Ξενοφών αναφέρει ότι ο Μαύσωλος και ο Ταχώς είχαν μυστικές επαφές με τον Αγησίλαο και μάλιστα του έδωσαν χρήματα.³³Αντίθετα, ο Μαύσωλος υπήρξε πιστός στον Αρταξέρξη εναντίον του Αριοβαρζάνη το 366-365 π.Χ. και αργότερα, όταν σε συνεργασία με τον Αυτοφραδάτη κατόρθωσαν να καταλάβουν την Έφεσο και διάφορες μικρότερες πόλεις που ο Ιερόφυτος της Εφέσου είχε κυριεύσει και αυτονομήσει από τον περσικό ζυγό.³⁴ Πάντως, το γεγονός ότι ο Μαύσωλος συμμετείχε στην επανάσταση, πιθανόν με μοναδικό στόχο να ενισχύσει τη θέση του, φαίνεται από δύο γεγονότα: από το ότι αρνήθηκε να καταβάλει φόρο στον Αρταξέρξη και, δεύτερον, από το γεγονός ότι έπεισε τους κατοίκους των Μυλάσων να χτίσουν τείχη επισείοντας την επικείμενη εισβολή των στρατευμάτων του βασιλιά, η οποία δεν έγινε ποτέ.³⁵

Στη γειτονική Λυκία, φαίνεται πως ηγέτης των επαναστατών ήταν κάποιος Περικλής, αρχικά δυνάστης στα Λίμυρα, ο οποίος κατόρθωσε να νικήσει τον πιστό στον Αυτοφραδάτη Αρτεμβάρη και να επεκτείνει την επιρροή του ως την Τελμησσό. Πάντως, μετά την επανάσταση των Σατραπών και ο Μαύσωλος κατάφερε να αυξήσει την επιρροή του στη Λυκία, κάτι που ίσως σημαίνει ότι συγκρούστηκε με τον Περικλή, του οποίου το τέλος δεν είναι εξακριβωμένο.³⁶

Σημαντικό βάρος στη συζήτηση έχει μια χαμένη σήμερα επιγραφή, όπου γίνεται λόγος για έναν απεσταλμένο των σατραπών με σκοπό να βολιδοσκοπήσει τους Έλληνες για βοήθεια. Η απάντηση ήταν μια διακήρυξη ανεξαρτησίας των Ελλήνων της Ελλάδας απέναντι σε οποιοδήποτε αξιωματούχο της Περσίας, είτε το βασιλιά είτε τους σατράπες, καθώς και η διακήρυξη αυστηρής ουδετερότητας από μέρους τους. Αν και η ερμηνεία του κειμένου αμφισβητήθηκε, φαίνεται πως πιστοποιεί τη γενική εικόνα μιας οργανωμένης επανάστασης στη δυτική Μικρά Ασία, καθώς και τη σημασία που μπορεί να είχε για την έκβασή της ενδεχόμενη σύμπραξη των ελληνικών δυνάμεων με μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές.³⁷

4. Αποτελέσματα

Τα γεγονότα των ετών 366-360 π.Χ. δεν άλλαξαν σημαντικά το χάρτη της Μικράς Ασίας, με εξαίρεση ίσως τη σατραπεία του Δασκυλείου στην Ελλησποντική Φρυγία, η οποία έχασε τον έλεγχο του Ελλησπόντου. Η επικράτεια του Δατάμη, αν δεχθεί κανείς ότι περιλάμβανε και την Κιλικία, χωρίστηκε σε τρεις σατραπείες, αυτή της Κιλικίας και δύο καππαδοκικές. Η θέση του Μαυσώλου ενισχύθηκε, καθώς επέκτεινε την επικράτειά του στη Λυκία και άρχισε να επιβουλεύεται τις αθηναϊκές κτήσεις στο νότιο Αιγαίο. Η αιγυπτιακή εξέγερση γρήγορα καταπνίγηκε από το διάδοχο του Αρταξέρξη Β΄, ενώ ο θάνατος του Αγησιλάου στο αιγυπτιακό μέτωπο και οι δυσκολίες της Αθήνας με τους Θράκες και αργότερα τους συμμάχους της, αλλά και το Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας, σήμαναν το τέλος των παρεμβάσεων των ελληνικών πόλεων στη Μικρά Ασία.

Η σημαντικότερη συνέπεια της επανάστασης ήταν η συνειδητοποίηση από την πλευρά των Ελλήνων των σημαντικών αδυναμιών που παρουσίαζε η αχαιμενιδική διοίκηση της Μικράς Ασίας. Σε συνδυασμό και με τις καταστροφικές για την περιοχή επιπτώσεις της εκστρατείας των Σπαρτιατών στις αρχές του 4ου αι. π.Χ., η δύναμη των Περσών στην περιοχή μειώθηκε τόσο πολύ –κυρίως στρατιωτικά–, που πλέον ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποφύγουν την ανάθεση της διοίκησης του στρατού σε Έλληνες μισθοφόρους, αλλά και να αποτρέψουν την επιβολή τοπικών τυραννιών από αυτούς.