1. Εισαγωγή
Ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής των προϊόντων της ταπητουργίας και υφαντουργίας στην Καππαδοκία διατηρήθηκε έως τον 20ό αιώνα και βασίστηκε σε αργαλειούς οι οποίοι δεν ήταν τεχνικά βελτιωμένοι. Η αύξηση της ζήτησης των παραπάνω προϊόντων από τις διεθνείς αγορές από τα μέσα του 19ου αιώνα και έπειτα προκάλεσε την αύξηση της χρήσης τέτοιων αργαλειών στις περισσότερες περιοχές της Καππαδοκίας. Οι τύποι των αργαλειών διέφεραν κυρίως ανάλογα με το είδος του προϊόντος που κατασκεύαζαν και τον τρόπο εγκατάστασής τους στο χώρο λειτουργίας τους.
2. Οι αργαλειοί
Ο αργαλειός αποτέλεσε το βασικό μέσο παραγωγής των χαλιών, υφασμάτων και άλλων προϊόντων στην Καππαδοκία ολόκληρο το 19ο αιώνα αλλά και αργότερα. Σε αυτό συνέβαλε η διατήρηση του παραδοσιακού χειροποίητου τρόπου παραγωγής κυρίως των χαλιών, καθώς και η αυξημένη ζήτηση τους από την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη αγορά. Μάλιστα, όσον αφορά την αυξημένη ζήτηση χαλιών από τις διεθνείς αγορές προς τα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή πραγματοποιείται τη στιγμή κατά την οποία το σύνολο της οθωμανικής βιοτεχνίας παρακμάζει και οφείλεται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι τα χαλιά της ανατολής ήταν στη μόδα εκείνη την περίοδο.
Έτσι, ενώ παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές ως προς τον τρόπο παρασκευής άλλων προϊόντων (νήματα μηχανοποίητα, βαφές χημικές από φυτικές κ.λπ.), τα χαλιά εξακολουθούν να κατασκευάζονται από αργαλειούς, οι οποίοι μάλιστα δεν υποβλήθηκαν σε καμία τεχνική βελτίωση, ακόμα και στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι αργαλειοί που χρησιμοποιούνται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ξύλινοι, χονδροειδούς κατασκευής. Μόνο από το 1860 και μετά εισάγονται μεγαλύτεροι σε μέγεθος αργαλειοί, προκειμένου να εντατικοποιηθεί η παραγωγή και να ανταποκριθεί στις συνθήκες αυξημένης ζήτησης. Η εισαγωγή μεγαλύτερων αργαλειών αποτελεί τη μοναδική καινοτομία που υπήρξε στη συγκεκριμένη παραγωγική διαδικασία.
3. Η χρήση των αργαλειών στην Καππαδοκία
Η ταπητουργία της Καππαδοκίας ήταν φημισμένη προτού εμπορευματοποιηθεί η παραγωγή των χαλιών της. Σε πολλούς οικισμούς υπήρχαν αργαλειοί που εξυπηρετούσαν την παραγωγή των χαλιών, των κιλιμιών και των υφασμάτων. Αυτοί διέφεραν και ως προς τον τύπο τους και ως προς την ονομασία τους.
Οι κύριοι τύποι των αργαλειών ήταν δύο: α) οι οριζόντιοι, τους οποίους χρησιμοποιούσαν περισσότερο οι μετακινούμενοι χρήστες και β) οι όρθιοι κάθετοι, τους οποίους χρησιμοποιούσαν συνήθως οι εγκατεστημένοι πληθυσμοί.
Στο Ιντζεσού, οι αργαλειοί που έφεραν οι έμποροι προσφέρονταν περισσότερο για οικιακή χρήση και ονομάζονταν χαλί τεζιαχί ή χαλί τεγιαγί (halı tezgahı).1 Στο Ενεχίλ και στην Καρβάλη χρησιμοποιούνταν οι αργαλειοί ιστάρ (ıstar).2 Πρόκειται για όρθιους αργαλειούς οι οποίοι χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή χαλιών και κιλιμιών. Τέτοιου τύπου αργαλειοί υπήρχαν και στο Ούλαγατς. Οι χρήστες τους τους τοποθετούσαν στα υπόγεια των σπιτιών τους μισοχωμένους στο έδαφος και τους χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή δικών τους χαλιών. Ιστάρ ονομάζονταν και οι αργαλειοί που έφεραν οι έμποροι από το 1860 και μετά, με τη διαφορά ότι αυτοί δεν ήταν χωμένοι στη γη.3 Στην Καισάρεια οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν αργαλειούς και των δύο τύπων, δηλαδή χωμένους σε λάκκο και δαπέδου. Ακόμα, στη Σκοπή οι αργαλειοί ονομάζονταν τεζιάχ (tezgah) και ήταν κατάλληλοι για την κατασκευή χαλιών, ενώ υπήρχαν και οι κουγιού τεζιάχ (kuyu tezgahı), αργαλειοί χωμένοι σε λάκκο που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή υφασμάτων. Στο Ερχιλέτ, οι χριστιανοί κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τους αργαλειούς κουγιού, προκειμένου να υφάνουν βαμβακερά νήματα. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, οι Αρμένιοι έμποροι έφεραν νέους αργαλειούς ειδικούς για την κατασκευή χαλιών (χαλί τεζιαχί).4
Επιπλέον, οι κάτοικοι της Καππαδοκίας διέθεταν ειδικούς αργαλειούς με τους οποίους ύφαιναν κιλίμια και υφάσματα. Για παράδειγμα στο Τροχό υπήρχαν δύο ειδών αργαλειοί, οι αργαλειοί για κιλίμια και οι αργαλειοί για σαλ (şal), το μάλλινο ύφασμα με το οποίο παρασκεύαζαν τα ρούχα τους. Αυτά τα υφάσματα τα έφτιαχναν από μαλλί που έπαιρναν από τα πρόβατα και τα χρησιμοποιούσαν για δική τους χρήση.5 Οι συγκεκριμένοι αργαλειοί και η τεχνική της κατασκευής των μάλλινων υφασμάτων δε διέφεραν πολύ από τους αργαλειούς της ταπητουργίας και την τεχνική της κατασκευής των χαλιών.
1. Ιστικοπούλου, Λ., Η ελληνική ταπητουργία και η ταπητουργός στη Μ. Ασία (1860-1922) (Αθήνα 2000), σελ. 31. 2. Ασβέστη, Μ., Επαγγελματικές ασχολίες των ελλήνων της Καππαδοκίας (Αθήνα 1980), σελ. 117. 3. Ιστικοπούλου, Λ., Η ελληνική ταπητουργία και η ταπητουργός στη Μ. Ασία (1860-1922) (Αθήνα 2000), σελ. 31-32. 4. Ιστικοπούλου, Λ., Η ελληνική ταπητουργία και η ταπητουργός στη Μ. Ασία (1860-1922) (Αθήνα 2000), σελ. 32. 5. Ασβέστη, Μ., Επαγγελματικές ασχολίες των ελλήνων της Καππαδοκίας (Αθήνα 1980), σελ. 136. |
|
|