1. Καταγωγή

Η οικογένεια Σαρασίτη καταγόταν από το χωριό Σαράχο της περιφέρειας Όφεως του Πόντου. Δηλωτικό της καταγωγής είναι και το επίθετό τους, που στην αρχική μορφή του ήταν Σαραχίτης. Το 1530 μετοίκησαν στα Φυτίανα της Χαλδίας και, στη συνέχεια, στα τέλη του 16ου αιώνα,¹ πέρασαν στην Αργυρούπολη, ακολουθώντας τη γενικότερη τάση της εποχής, καθώς αναπτύχθηκαν τα μεταλλεία στην περιοχή αυτή. Αρχηγός της οικογένειας κατά τη χρονική στιγμή της μετοικεσίας ήταν ο γενάρχης Ιωάννης Σαρασίτης. Δε διαθέτουμε περισσότερες πληροφορίες για την προ του 1530 περίοδο.

2. Δράση στην Αργυρούπολη

Μετά την εγκατάστασή τους στην Αργυρούπολη οι Σαρασίτες ασχολήθηκαν ενεργά με τα μεταλλεία και εξελίχθηκαν σε μία από τις ισχυρότερες οικογένειες της πόλης. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, οκτώ μέλη της οικογένειας έγιναν αρχιμεταλλουργοί σε μεταλλεία της Αργυρούπολης, καθώς και σε άλλα εκτός της πόλης, όπως τα Εσελί, Άργαναμαντέν, Ερζερούμ, Αχτάλια. Μέλη της βρίσκουμε επίσης μεταξύ των μεταλλωρύχων που εγκαταστάθηκαν στο Άκνταγμαντέν.² Επτά μέλη της οικογένειας μάλιστα ήταν γενικοί αρχιμεταλλουργοί, τίτλος τον οποίο μονοπώλησαν την περίοδο 1676-1785.

Σύμφωνα με εγγραφές στον κώδικα του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γεωργίου της επαρχίας Χαλδίας (1613-1813), κάποιοι διακρίθηκαν και στον εκκλησιαστικό τομέα ως διαχειριστές της περιουσίας ιερών καθιδρυμάτων του Παναγίου Τάφου, περιουσία που κάποτε είχαν δωρίσει οι ίδιοι. Το 1613 ο γενικός αρχιμεταλλουργός Χατζή Αθανάσιος Σαρασίτης αφιέρωσε στον Πανάγιο Τάφο επτά εργαστήρια που βρίσκονταν στην Αργυρούπολη. Σε αυτά προστέθηκε το 1719 ένα ακόμη από δωρεά του ιερέα Ιωσήφ Σαρασίτη, η οποία επιβεβαιώθηκε εγγράφως το 1734 από το γιο του προηγούμενου, τον Ιγνάτιο, λογοθέτη και γενικό αρχιμεταλλουργό. Στον ίδιο κώδικα έχουν καταγραφεί και δωρεές μελών της οικογένειας σε τοπικούς ναούς και μονές, αλλά και σε σχολεία της πόλης. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί η ανοικοδόμηση του μετέπειτα μητροπολιτικού ναού του Αγίου Γεωργίου από το Χατζή Αθανάσιο Σαρασίτη το 1613, καθώς και η δωρεά 250 γροσιών από τον Ιγνάτιο Σαρασίτη για την ενίσχυση του Φροντιστηρίου Αργυρουπόλεως το 1730. Ενδεικτική της νοοτροπίας τόσο της οικογένειας Σαρασίτη όσο και της τοπικής κοινωνίας γενικότερα είναι η σχετικά υψηλή συχνότητα του προσκυνήματος στους Αγίους Τόπους. Διαθέτουμε στοιχεία για επτά μέλη της οικογένειας που έφεραν τον τίτλο του χατζή.

Σε μέλη της οικογένειας απονεμήθηκαν και εκκλησιαστικά οφίκια, όπως αυτά του λογοθέτη, του πρωτονοτάριου, του πρωτοκανόναρχου, του πρωτέκδικου, του δομέστικου, του σακελλάριου, του οικονόμου και του πρωτοπαπά. Συχνά μάλιστα το ίδιο πρόσωπο, παράλληλα με τον εκκλησιαστικό, δραστηριοποιούνταν και σε άλλους τομείς, όπως της διοίκησης των μεταλλείων. Το παράδειγμα του Ιγνάτιου Σαρασίτη, που αναφέρθηκε, δεν είναι το μοναδικό. Σημαίνον μέλος της οικογένειας ήταν και ο γνωστός μητροπολίτης Γερβάσιος.

Τέλος, μέλη της πρέπει να ασχολήθηκαν και με κοινοτικές υποθέσεις, όπως φαίνεται από υπογραφές τους σε σχετικά έγγραφα.

3. Γαμήλιες και άλλες στρατηγικές

Η άνοδος μελών της οικογένειας Σαρασίτη σε υψηλά αξιώματα διευκολύνθηκε μέσω συμμαχιών με σημαίνοντα πρόσωπα ή οικογένειες της περιοχής. Ο Ιωάννης Μ. Σαρασίτης ο λογοθέτης (γενικός αρχιμεταλλουργός, 1691-1722) ήταν αρχικά αρχιμεταλλουργός του μεταλλείου της Άργονης. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία των αρχιμεταλλουργών της Αργυρούπολης και κυρίως χάρη στην υποστήριξη του πανίσχυρου στον Πόντο κοτζάμπαση Κυπριανού Ζαμάνου, έγινε γενικός αρχιμεταλλουργός. Η συμμαχία των δύο οικογενειών ισχυροποιήθηκε μέσω του γάμου του Ιωάννη με την κόρη του Ζαμάνου, την Ευγενία. Μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Σαρασίτη το 1722, αρχιμεταλλουργός έγινε ο Ιγνάτιος Σαρασίτης ο λογοθέτης, γιος του οικονόμου και σακελλάριου της μητρόπολης Χαλδίας Ιωσήφ και ανιψιός του δολοφονηθέντος. Στην εκλογή του συνέβαλε ο γυναικάδελφος του θείου του, ο Χατζή Σουμελίδης Ζαμάνος. Ο Ιγνάτιος χρησιμοποίησε ως βοηθό το γιο του Γεώργιο, τον επονομαζόμενο Γεώργ-αγά, ο οποίος τον διαδέχθηκε στο αξίωμα του γενικού αρχιμεταλλουργού μετά το θάνατο του Ιγνάτιου το 1765.

Μέσω γάμου επιτεύχθηκε και η συμμαχία με τη σημαίνουσα οικογένεια των Γρηγοράντων. Ο Ιγνάτιος Σαρασίτης παντρεύτηκε τη Συγκλητική, κόρη του Χατζή Φωτίου της οικογένειας Γρηγοράντων και πρώτη εξαδέλφη του μητροπολίτη Θεοδοσιουπόλεως Αζαρίου. Η βάπτιση από τον Αζάριο του γιου του Ιγνάτιου, του Ιωάννη, ο οποίος αργότερα έγινε εφημέριος του μητροπολιτικού ναού, απλώς επιβεβαίωσε τους δεσμούς μεταξύ των δύο οικογενειών. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ο πατριάρχης Αντιοχείας Σίλβεστρος βάπτισε την κόρη του Ιγνάτιου, την Ερσαΐα. Ο Γεώργιος Σαρασίτης, ακολουθώντας την προσφιλή στρατηγική της οικογένειάς του, παντρεύτηκε μετά το θάνατο της πρώτης του συζύγου την κόρη του Νικολάου Λεοντίδου ή Κακουλίδου, νομισματοκόπου στην Αργυρούπολη και γόνου της γνωστής οικογένειας των Λεοντιδών της Τραπεζούντας, η οποία σύμφωνα με την παράδοση καταγόταν από το γνωστό δούκα της Χαλδίας Λέοντα Καβασίτη.

Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι ο Ιάκωβος Γρηγοράντης, γενικός αρχιμεταλλουργός κατά την περίοδο 1802-1830, είχε παντρευτεί τη Χατζή Ευγενία του Χατζή Μουράτ Σαρασίτη και συνδεόταν με στενή φιλία με τον αρχιμεταλλουργό των μεταλλείων Αχτάλιας άρχοντα Θεόδωρο Σαρασίτη. Ο πατέρας του Μιχαήλ Γρηγοράντης, μάλιστα, επί Ιωάννη Σαρασίτη του λογοθέτη είχε διατελέσει αρχιμεταλλουργός των μεταλλείων Ζύγαινας και Φολ.