Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Μιθριδατικός Πόλεμος Α΄

Συγγραφή : Στεφανίδου Βέρα

Για παραπομπή: Στεφανίδου Βέρα, «Μιθριδατικός Πόλεμος Α΄»,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5339>
Μιθριδατικός Πόλεμος Α΄ (13/10/2009 v.1) Mithridatic War I - προς ανάθεση 
 

1. Ιστορικό πλαίσιο

Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ ήταν αρκετά φιλόδοξος, αφού από το 91/90 π.Χ. προσπαθούσε να επεκτείνει τις κτήσεις του προσαρτώντας στο Βασίλειο του Πόντου τμήματα της Φρυγίας. Επίσης, με έμμεσο τρόπο επιδίωκε να αντικαταστήσει τους γειτονικούς φιλορωμαίους ηγέτες με άλλους που θα προάσπιζαν τα δικά του συμφέροντα. Βοήθησε το Σωκράτη Χρηστό να πάρει την εξουσία από τον αδερφό του, Νικομήδη Δ΄ της Βιθυνίας, και τον Αριαράθη να εκθρονίσει τον Αριοβαρζάνη Α΄ της Καππαδοκίας. Παράλληλα, το ρωμαϊκό κράτος αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα λόγω του Ιταλικού ή Συμμαχικού πολέμου (91-88 π.Χ.). Η σύγκλητος δεν είχε χρόνο να ερευνήσει τα προβλήματα του Νικομήδη και του Αριοβαρζάνη διεξοδικά, ενώ φοβόταν ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στην υπάρχουσα διοικητική κατάσταση της Μικράς Ασίας θα έθεταν σε κίνδυνο τη θέση των Ρωμαίων στην περιοχή. Έτσι, έστειλε μια επιτροπή τριών ατόμων υπό τον Μ. Ακουίλιο με σκοπό να επαναφέρει τους νόμιμους ηγεμόνες στα βασίλεια της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας. Ο διοικητής της επαρχίας της Ασίας Κ. Κάσσιος διατάχτηκε να βοηθήσει με κάθε τρόπο τον Μ. Ακουίλιο. Παρόμοιες εντολές έλαβε και ο Μιθριδάτης, που όμως αρνήθηκε να συνεργαστεί.

Την επόμενη χρονιά, 90/89 π.Χ., οι εκπρόσωποι της Ρώμης επανέφεραν το Νικομήδη Δ΄ και τον Αριοβαρζάνη Α΄ στα βασίλειά τους. Στη συνέχεια, τους ενθάρρυναν να εισβάλουν στο Βασίλειο του Πόντου, ενώ τους υποσχέθηκαν την υποστήριξη των ρωμαϊκών στρατευμάτων, χωρίς να έχουν την έγκριση της συγκλήτου. Για οικονομικούς λόγους, ο Νικομήδης εισέβαλε στο βασίλειο και το λεηλάτησε έως την Αμάστριδα. Ο Μιθριδάτης δεν αντέδρασε, αλλά διαμαρτυρήθηκε στους Ρωμαίους εκπροσώπους για την άδικη επίθεση, αφού ήταν ακόμα φίλος και σύμμαχος του ρωμαϊκού λαού. Όταν είδε ότι δεν ήταν διατεθειμένοι να δώσουν καμία ουσιαστική λύση, τα στρατεύματα του γιου του, του Αριαράθη, εισέβαλαν στην Καππαδοκία και εκθρόνισαν τον Αριοβαρζάνη Α΄. Παρά τις πρεσβείες του Μιθριδάτη και πιθανόν υποτιμώντας τη στρατιωτική του δύναμη, οι εκπρόσωποι της συγκλήτου ξεκίνησαν να μαζεύουν στρατό χωρίς επίσημη εξουσιοδότηση από το ρωμαϊκό κράτος. Επειδή, όμως, δεν υπήρχαν ισχυρά ρωμαϊκά στρατεύματα στη Μικρά Ασία, οι Ρωμαίοι στρατολόγησαν έκτακτες δυνάμεις από συμμαχικές περιοχές (Βιθυνία, Καππαδοκία και Παφλαγονία) καθώς και τους Γαλάτες.

2. Φάσεις του πολέμου

Ο Α΄ Μιθριδατικός πόλεμος ξεκίνησε κατά την 173η Ολυμπιάδα, το 89 π.Χ. Η συνολική δύναμη των Ρωμαίων περιλάμβανε 120.000 άνδρες (ιππείς και πεζικό) και στόλο καθώς και 50.000 πεζούς στρατιώτες και 6.000 ιππείς από τα συμμαχικά στρατεύματα του Νικομήδη Δ΄ της Βιθυνίας. Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ είχε 250.000 πεζούς στρατιώτες, 40.000 ιππείς και 400 πλοία, καθώς και 10.000 ιππείς, μία φάλαγγα και 130 άρματα από τους συμμάχους του. Στρατηγοί του ήταν οι: Νεοπτόλεμος, Αρχέλαος, Δορύλαος, Κρατερός και ο γιος του Αρκαθίας.1

2.1. Πρώτη φάση του πολέμου

Κατά το 89 π.Χ., η δύναμη των Ρωμαίων χωρίστηκε σε τρία τμήματα και πήρε θέσεις γύρω από τα σύνορα του Ποντικού Βασιλείου. Ο Κ. Κάσσιος ήταν νότια, στα σύνορα του βασιλείου με τη Γαλατία, ο Μ. Ακουίλιος δυτικά, στη Βιθυνία, και ο Κ. Όππιος, ο ανθύπατος της Κιλικίας, πήρε θέση στα βουνά της Καππαδοκίας.2

Τα στρατεύματα του Νικομήδη συγκρούστηκαν με το στρατό του Μιθριδάτη στην πεδιάδα του ποταμού Αμνία στον Πόντο και υπέστησαν σοβαρές απώλειες. Τελικά υποχώρησαν στην Παφλαγονία για να ενωθούν με τις δυνάμεις του Μ. Ακουίλιου. Η ευγενική μεταχείριση του Μιθριδάτη προς τους αιχμαλώτους σε όλη τη διάρκεια του Α΄ Μιθριδατικού πολέμου μεγάλωσε τη φήμη της φιλανθρωπίας του και τόνισε τις ομοιότητές του με τον «τέλειο ηγέτη», το Μέγα Αλέξανδρο.3 Καθώς ο στρατός του Μιθριδάτη περνούσε από το βουνό Σκορόβα, στα σύνορα του Πόντου με τη Βιθυνία, εκατό Σαρμάτες ιππείς της εμπροσθοφυλακής τού επιτέθηκαν και νίκησαν οκτακόσιους ιππείς του Νικομήδη. Έπειτα από αυτή την ήττα, ο Νικομήδης δοκίμασε να ενωθεί με τον Κ. Κάσσιο που υποχωρούσε στα νοτιοδυτικά. Προσπάθησαν μάλιστα να στρατολογήσουν νέες δυνάμεις από τον οχυρωμένο οικισμό «Κεφάλι του Λιονταριού» στη Φρυγία, όμως οι προσπάθειές τους ήταν άκαρπες. Συνέχισαν την υποχώρησή τους, ο Κ. Κάσσιος προς την Απάμεια,4 ο Νικομήδης προς το Πέργαμο και ο Κ. Όππιος προς τη Λαοδίκεια. Χωρίς τη στρατιωτική υποστήριξη του Νικομήδη, ο Μ. Ακουίλιος με 4.000 ιππείς και 40.000 πεζικό υπέστη μεγάλες απώλειες στη σύγκρουσή του με το Νεοπτόλεμο και το Νεμάνη από την Αρμενία, κοντά στον οικισμό Πάχη της Φρυγίας. Αν και το στρατόπεδο του Ρωμαίου διοικητή έπεσε στα χέρια των στρατηγών του Μιθριδάτη, ο Μ. Ακουίλιος ξέφυγε, πέρασε τον ποταμό Σαγγάριο κατά τη διάρκεια της νύχτας, έφτασε στο Πέργαμο και από εκεί στη Ρόδο. Η γενική υποχώρηση του ρωμαϊκού στρατού μπροστά στα μιθριδατικά στρατεύματα έκανε το ρωμαϊκό στόλο που βρισκόταν στον Ελλήσποντο να παραδοθεί στο βασιλιά του Πόντου.

2.1.1. Θρίαμβος Μιθριδάτη ΣΤ΄ – Αντίδραση συγκλήτου

Με τα στενά του Βοσπόρου στα χέρια του Μιθριδάτη ΣΤ΄ και τα ρωμαϊκά στρατεύματα σε συνεχή υποχώρηση, οποιαδήποτε αντίσταση κατά του Μιθριδάτη κάμφθηκε. Οι περισσότερες πόλεις τον δέχονταν σαν ελευθερωτή και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατέλαβε διαδοχικά τις περιοχές από τη Βιθυνία και τη Φρυγία έως την Παμφυλία και την Ιωνία. Αφού τις οργάνωσε διοικητικά σε σατραπείες, υποδηλώνοντας την περσική καταγωγή του, προχώρησε στη Μαγνησία και την Έφεσο. Το Πέργαμο έγινε η πρωτεύουσα της νέας επικράτειάς του, ενώ σχεδόν όλες οι πόλεις έκοψαν νομίσματα με εμφανείς ποντικές επιρροές.5 Η Μαγνησία, καθώς και οι πόλεις της Παφλαγονίας και της Λυκίας, συνέχισαν να αντιστέκονται στο Μιθριδάτη και αντιμετώπισαν το στρατό του.6

Η σύγκλητος κήρυξε επίσημα πόλεμο εναντίον του Μιθριδάτη το 88 π.Χ. Τη στρατηγία του πολέμου καθώς και τη διοίκηση της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας, που είχε πέσει πια στα χέρια του Μιθριδάτη, την ανέλαβε με κλήρωση ο Σύλλας. Τα πολιτικά προβλήματα στη Ρώμη, όμως, και η έλλειψη οικονομικών πόρων για τη συγκέντρωση στρατού τον ανάγκασαν να παραμείνει στην Ιταλία αρκετό χρονικό διάστημα.

Αυτή η καθυστέρηση επέτρεψε στο Μιθριδάτη να ξεκινήσει να κατασκευάζει πλοία με σκοπό να επιτεθεί στη Ρόδο, που παρέμεινε πιστή στη Ρώμη. Εδραίωσε, επίσης, τη θέση του στη Μικρά Ασία με τη γενική σφαγή των Ιταλών στην επαρχία της Ασίας. Η σφαγή των Ιταλών της Ασίας έγινε έπειτα από κρυφή επιστολή του Μιθριδάτη στους σατράπες και τους διοικητές των πόλεων της νέας επικράτειάς του. Ο βασιλιάς προσπάθησε με αυτό τον τρόπο να εμποδίσει την επαναπροσέγγιση των ελληνικών πόλεων και του ρωμαϊκού κράτους. Οι κάτοικοι δεν συμμετείχαν στη σφαγή αποκλειστικά λόγω των αντιρωμαϊκών αισθημάτων τους που πήγαζαν από την κακοδιοίκηση και τη διαφθορά των Ρωμαίων αξιωματούχων· οι πιέσεις του Μιθριδάτη και η υλική ανταμοιβή που πρόσφερε σε όσους συμμετείχαν ενεργά στη σφαγή αποτέλεσαν επιπλέον κίνητρα. Οι περισσότερες πόλεις (Έφεσος, Πέργαμο, Αδραμύττιο κ.ά.) ακολούθησαν τις οδηγίες του και σκηνές φρίκης εκτυλίχτηκαν, στις οποίες περισσότερα από 80.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους.7 Περίπου το φθινόπωρο του 88 π.Χ., ο Μιθριδάτης επιτέθηκε στη Ρόδο, όπου είχε βρει καταφύγιο ο Κ. Κάσσιος. Αν και ο στόλος των Ροδίων ήταν μικρότερος, η τεχνική τους υπερίσχυσε και κέρδισαν τις συγκρούσεις με το μιθριδατικό στόλο. Οι προσπάθειες του Μιθριδάτη να καταλάβει την πόλη της Ρόδου με τη βοήθεια πολιορκητικών μηχανών απέτυχαν και ξεκίνησε να καταλάβει τα Πάταρα στη Λυκία, αλλά ένα όνειρο τον έκανε να εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Η αποτυχία της εκστρατείας της Ρόδου, η εδραίωση της θέσης του Μιθριδάτη στη Μικρά Ασία και η καθυστέρηση της άφιξης των ρωμαϊκών στρατευμάτων οδήγησαν το βασιλιά να μεταφέρει τον πόλεμο στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας υπό τη διοίκηση των στρατηγών του. Ο ίδιος παρέμεινε στη Μικρά Ασία και ασχολήθηκε με διοικητικά ζητήματα και την εύρεση οικονομικών πόρων.

2.2. Δεύτερη φάση πολέμου

Η εκστρατεία του Αρχελάου στην Ελλάδα φαίνεται να ξεκίνησε με τη λεηλασία της Δήλου (περίπου το 87 π.Χ.), πιθανόν με τη συνεργασία των πειρατών της Κιλικίας. Ο φιλόσοφος Αριστίωνας, με ένοπλη μιθριδατική βοήθεια, έφερε το θησαυρό της Δήλου στην Αθήνα και έγινε τύραννος της πόλης.8 Οι νίκες του Μιθριδάτη στη Μικρά Ασία έκαναν πολλές πόλεις της κυρίως Ελλάδας να συμμαχήσουν με τον Αρχέλαο. Έπειτα από ένοπλες συγκρούσεις, οι Ρωμαίοι υπό τον Β. Σούρα κατέλαβαν τη Σκιάθο, αλλά ηττήθηκαν κοντά στη Χαιρώνεια από τον Αρχέλαο και τους Λακεδαιμόνιους και Αχαιούς συμμάχους του. Οι Ρωμαίοι κατέφυγαν στον Πειραιά, τον οποίο κατέλαβε σύντομα ο Αρχέλαος. Οι πέντε λεγεώνες του Σύλλα έφτασαν στην Ελλάδα την άνοιξη του 87 π.Χ. και η παρουσία τους έκανε τις ελληνικές πόλεις να αλλάξουν συμμάχους εγκαταλείποντας τους στρατηγούς του βασιλιά. Την ίδια περίοδο, ο Μιθριδάτης επιτέθηκε ανεπιτυχώς στη Μακεδονία, ενώ ο Λούκουλλος συγκέντρωσε τις ρωμαϊκές φρουρές της Βοιωτίας ώστε να επιτεθεί στο μιθριδατικό στρατό.

Το 87 π.Χ., ο Σύλλας επιτέθηκε στον Πειραιά, αλλά δεν κατάφερε να τον καταλάβει παρά τις καθημερινές μικροσυμπλοκές που σημειώνονταν με το στρατό του Αρχελάου έως την άνοιξη του 86 π.Χ., οπότε και η πόλη πολιορκήθηκε. Παράλληλα, ο Σύλλας πολιορκούσε την Αθήνα, στην οποία οι κάτοικοι υπέφεραν από πείνα λόγω έλλειψης ανεφοδιασμού. Οι Ρωμαίοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Αθήνα στις αρχές του Μαρτίου του 86 π.Χ. και η πόλη τιμωρήθηκε παραδειγματικά για τη φιλομιθριδατική στάση της. Λίγο αργότερα, κατέλαβαν και τον Πειραιά, καίγοντας την πόλη και το λιμάνι. Ο Αρχέλαος διέφυγε στη Θεσσαλία και ένωσε το στρατό του με αυτόν του Δρομιχαίτη, του Αρκαθία και του Ταξίλη.9

Στις αρχές του 86 π.Χ., κοντά στη Χαλκίδα, ο ρωμαϊκός στρατός υπό το στρατηγό Μουνάτιο νίκησε τα μιθριδατικά στρατεύματα υπό το Νεοπτόλεμο, αλλά ο στρατός του Αρκαθία επιτέθηκε με επιτυχία στη Μακεδονία. Οι κυριότερες συμπλοκές έγιναν στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία μεταξύ του στρατού του Αρχελάου, περίπου 120.000, και του πολύ μικρότερου ρωμαϊκού στρατού του Σύλλα.10 Οι σημαντικότερες μάχες έγιναν στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό, το καλοκαίρι του 86 π.Χ. Στη μάχη της Χαιρώνειας, ο ρωμαϊκός στρατός επικράτησε, ανάγκασε τον Αρχέλαο να καταφύγει στην Εύβοια και ανακήρυξε το Σύλλα «νικητή στρατηγό» (imperator). Έπειτα από λίγες εβδομάδες, στη μάχη του Ορχομενού, η ήττα του Αρχελάου ήταν συντριπτική.11

3. Τέλος του πολέμου

Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας και πριν φύγει ο Σύλλας από τη Βοιωτία για να ελέγξει το στρατό του Φλάκκου που διέσχιζε τη Μακεδονία, είχε διπλωματικές συνομιλίες με τον Αρχέλαο. Συζητήθηκαν οι όροι μιας πιθανής συνθήκης, σύμφωνα με τους οποίους ο Μιθριδάτης έπρεπε να περιοριστεί στις κτίσεις του Βασιλείου του Πόντου πριν από την έναρξη του πολέμου και να πληρώσει πολεμική αποζημίωση στο Σύλλα, ο οποίος θα εγγυόταν τη βασιλεία του Μιθριδάτη και τη θέση του ως «φίλου και συμμάχου» της Ρώμης. Τα λιγοστά μιθριδατικά στρατεύματα στην Ελλάδα και οι ενισχύσεις που συγκέντρωσε ο Αρχέλαος ηττήθηκαν οριστικά σε μια νέα μάχη κοντά στην πόλη του Ορχομενού. Προτού μεταβεί στην Ασία, ο Σύλλας προχώρησε στην απόδοση προνομίων στις πόλεις που βοήθησαν τους Ρωμαίους και στην τιμωρία εκείνων που υποστήριξαν το Μιθριδάτη ΣΤ΄.12 Οι συνεχείς πολεμικές ήττες έφεραν προβλήματα στο βασιλιά, μια και έχανε την υποστήριξη των ασιατικών πόλεων.13

Το 85 π.Χ., ο στρατός του Φιμβρία είχε συνεχείς μικροσυμπλοκές με τα μιθριδατικά στρατεύματα. Όμως, κοντά στον ποταμό Ρύνδακο στη Φρυγία, ο ρωμαϊκός στρατός πέτυχε μια σημαντική νίκη εναντίον του γιου του Μιθριδάτη. Στη συνέχεια, ο Φιμβρίας προχώρησε, καταλαμβάνοντας το Πέργαμο και πολιορκώντας την παραθαλάσσια πόλη Πιτάνη, όπου είχε διαφύγει ο βασιλιάς. Με τις πόλεις της Ασίας να συμμαχούν με το Φιμβρία, την άφιξη του στόλου του Λούκουλλου και την εδραίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στα νησιά του Αιγαίου, ο Μιθριδάτης βρισκόταν σε δύσκολη θέση. Κατάφερε όμως να διαφύγει από την Πιτάνη στη Μυτιλήνη, γιατί ο Λούκουλλος αρνήθηκε να του επιτεθεί χωρίς τη διαταγή του Σύλλα, παρά την παρότρυνση του Φιμβρία. Έπειτα από αυτά τα γεγονότα, προσωπικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Μιθριδάτη και του Σύλλα οδήγησαν στη συνθήκη της Δαρδάνου και το τέλος του Α΄ Μιθριδατικού πολέμου το 85/84 π.Χ.

4. Συνέπειες

Ο Α΄ Μιθριδατικός πόλεμος επηρέασε μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή στην οποία κατοικούσαν έθνη με διαφορετικά πολιτιστικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Η επεκτατική πολιτική του Μιθριδάτη είχε βάσιμες πιθανότητες να πραγματοποιηθεί γιατί ο ίδιος παρουσιαζόταν, μέσω της προπαγάνδας του, ο τέλειος ηγέτης για τον ελληνικό και τον ασιατικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας. Η προπαγάνδα, όμως, χωρίς στρατιωτικές επιτυχίες δεν μπορούσε από μόνη της να κερδίσει τον πόλεμο και τη συνεχή υποστήριξη του κόσμου.

Ο Α΄ Μιθριδατικός πόλεμος φανέρωσε τον πλούτο του Ποντικού Βασιλείου σε έμψυχο και άψυχο υλικό, αλλά έκανε και ορατές τις ελλείψεις του μιθριδατικού στρατού σε σύγκριση με τις ρωμαϊκές λεγεώνες. Επίσης φάνηκε ότι το ρωμαϊκό κράτος δεν μπορούσε να ελέγξει το χώρο της Μικράς Ασίας μόνο με συμμαχικά στρατεύματα και διπλωματικά μέσα. Η κατάλληλη αφορμή μπορούσε να ξεκινήσει μια νέα πολεμική σύγκρουση με τη Ρώμη, όπως έγινε και οδήγησε στο Β΄ Μιθριδατικό πόλεμο. Φαίνεται ότι οι επαναστάσεις που ξέσπασαν μετά το τέλος του πρώτου πολέμου στην Κολχίδα και στη σφαίρα επιρροής του Μιθριδάτη στον Εύξεινο Πόντο ξεκίνησαν από την αίσθηση της στρατιωτικής αδυναμίας του βασιλιά μετά την ήττα του από το Σύλλα.14 Γενικά, οι συνεχείς επαναστάσεις και πόλεμοι στην Ανατολή, καθώς και η σφαγή των Ιταλών της επαρχίας της Ασίας είχαν αρνητικές συνέπειες στην οικονομία τόσο της Ρώμης όσο και των πόλεων της Ασίας.

1. Για τα ρωμαϊκά στρατεύματα, βλ. Μέμν., FGrHist. 434 F22.6· Justin 38.3.8· Αππ., Μιθριδ. 17. Οι σύμμαχοι του Μιθριδάτη ΣΤ΄ ήταν Κόλχες, Σκύθες, Θράκες, Σαρμάτες, οι κάτοικοι των περιοχών του Ντον, του Δούναβη και της Αζοφικής θάλασσας, καθώς επίσης και οι φυλές των Δαρδάνων και των Αγάρων (Πλούτ., Λούκ. 16· Αππ., Μιθριδ. 15, 88).

2. Για τη θέση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στην αρχή του πολέμου, βλ. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton – New Jersey 1950), σελ. 789, σημ. 18, σελ. 1.101, σημ. 26· Sherwin-White, N.A., “The Opening of the Mithridatic War”, στο Φιλίας χάριν: Miscellanea di studi classici in onore di Eugenio Manni 6 (Rome 1980), σελ. 1992· Glew, D., Τhe Outbreak of the First Mithridatic War (Diss. University of Princeton 1971), σελ. 97 κ.ε.

3. Με το να εμφανίζεται ως φιλάνθρωπος και γενναιόδωρος, ο Μιθριδάτης κέρδισε την εμπιστοσύνη των κατοίκων πολλών πόλεων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι τον βοήθησαν άμεσα και έμμεσα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι της Λαοδίκειας, στον ποταμό Λύκο, παρέδωσαν στο Μιθριδάτη την πόλη τους και το Ρωμαίο στρατηγό Όππιο, ενώ η Μυτιλήνη τού παρέδωσε τον Ακύλιο, που προσπαθούσε να διαφύγει στη Ρόδο.

4. Στην Απάμεια, ο Χαιρέμων από τη Νύσα βοήθησε οικονομικά τον Κάσσιο. Όταν όμως η πόλη υποδέχτηκε θερμά το Μιθριδάτη, ο ίδιος κατέφυγε στην Έφεσο. Βλ. Sherk, R.K., Roman Documents from the Greek East (Baltimore – Maryland 1969), σελ. 260-263, αρ. 48· Wells, C.B., Royal Correspondance in the Hellenistic Period (London – Prague 1934), σελ. 294-299, αρ. 74.

5. Reinach, T., Trois royaumes de l’Asie Mineure. Cappadoce, Bithynie, Pont (Numismatique Ancienne, Paris 1888), σελ. 193· BMC Ionia 247, αρ. 118· Head, B.V. – Hill, G.F. – MacDonald, G. – Wroth, W., Historia Numorum, A Manual of Greek Numesmatics 2 (Oxford 1911), σελ. 660. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton – New Jersey 1950), σελ. 1.103, σημ. 34. Έχει προταθεί ότι η εμφάνιση του γράμματος Δ σε νομίσματα του Περγάμου εκείνης της περιόδου πιθανόν υποδηλώνει το έτος της νέας εποχής, η οποία ξεκίνησε με τη σφαγή των Ιταλών της επαρχίας της Ασίας, βλ. Hill, G.F., Historical Greek Coins (London 1906), σελ. 160-162.

6. Για τις πόλεις Πάταρα και Στρατονίκεια, βλ. Αππ., Μιθριδ. 21, 27. Για την Απολλωνίδα, βλ. Cic., Flac. 71. Για τη Μαγνησία στον ποταμό Μαίανδρο και τη Μαγνησία στον ποταμό Σίπυλο, βλ. Tac., Ann. 3.62· Παυσ. 1.20.5· Στράβ. 13.3.5· Αππ., Μιθριδ. 21, 61· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton – New Jersey 1950), σελ. 1.102, σημ. 32. Επίσης, Αππ., Μιθριδ. 46-47, 61.

7. Badian, E., Publicans and Sinners 2 (Ithaca 1983). Αππ., Μιθριδ. 21-23· Αθήν. 5.213 Β· Δίων Κ., fr.109.8. Cic., Pro Rab. Postumo 10.27, De Imp. Cn. Pomp. 7· Justin 38.3.8-9· Florus 1.40.7-8· Brunt, P. Italian Manpower 225 B.C. - A.D. 14 (Oxford 1971), σελ. 224-227· Kallet-Marx, R.M., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C. (Berkeley 1995), σελ. 153-158.

8. Το 88/87 π.Χ., οι Αθηναίοι είχαν στείλει το φιλόσοφο Αθηνίωνα στο Μιθριδάτη, για να τον προσκαλέσουν να υποστηρίξει τους Αθηναίους, όπως και έγινε. Μετά την επιστροφή του, ο Αθηνίωνας έγινε στρατηγός και τύραννος, αρχικά υποστηρίζοντας το Μιθριδάτη και μετά τους Ρωμαίους. Η οργή του Μιθριδάτη οδήγησε στον αποκλεισμό της τροφοδοσίας της πόλης. Βλ. Αθηνί. 5.211Ε-215Β· IG ΙΙ2 1714· Αππ., Μιθριδ. 34. Για τον Αθηνίωνα και τον Αριστίωνα, βλ. Keaveney, A., Sulla: The Last Republican (London 1982), σελ. 106-107· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor  to the End of the Third Century after Christ (Princeton – New Jersey 1950), σελ. 1.110. Βλ. επίσης Baslez, M.F., “Délos durant la première guerre de Mithridate”, OpuscFin 2 (1982), σελ. 51-66. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Αριστίωνα, που ανέλαβε την τυραννία μετά τον Αθηνίωνα, η Αθήνα έκοψε χρυσά νομίσματα υποδηλώνοντας την ανεξαρτησία της από τη Ρώμη, τα τελευταία χρυσά νομίσματα που κόπηκαν από Έλληνες στην Aρχαιότητα βλ. Αππ., Μιθριδ. 28· Παυσ. 1.20.5· Στράβ. 9.1.20· Πλούτ., Σύλλ. 12.1· Habihit, C., “Zur Geschichte Athens in der Zeit Mithridates VI”, Chiron (1976), σελ. 127-142. Για νομισματικές πηγές, βλ. Hill, G.F., Historical Greek Coins (London 1906), σελ. 160-162.

9. Badian, E., “Rome, Athens and Mithridates”, AmJAncHist 1 (1976), σελ. 105-128.

10. Πλούτ., Σύλλ. 12.3-9, 19.6· Αππ., Μιθριδ. 54· Παυσ. 9.3.4-6· SEG I 175 = FD III 4.69. Daux, G., Delphes au IΙe et au Ier siècle (Athènes 1936), σελ. 402-405. Ο Σύλλας για να αυξήσει τα έσοδά του και να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου προχώρησε σε αναγκαστικό δάνειο από τα ιερά της Ολυμπίας και των Δελφών, καθώς και σε αναγκαστικές εισφορές από τις πόλεις της Κεντρικής Ελλάδας.

11. Αππ., Μιθριδ. 41, Εμφ. Πολ. 1.79· Πλούτ., Σύλλ. 21. Amm. Marc. 16.12.41· Camp, J. – Ierardi, M. – McInerney, J. – Morgan, D. – Omlioltz, G., “A trophy from the battle of Chaironeia at 86 B.C.”, AJA 96 (1992), σελ. 443-455· Hammond, N., “The two battles of Chaeronea (338 B.C. and 86 B.C.)”, Klio 31 (1938), σελ. 190 κ.ε.

12. Καταστροφή Αλών, Λάρυμνας, Ανθηδόνας. Βλ. Πλούτ., Σύλλ. 26· Argoud, G., “A propos d’Halai”, Bintliff, J. (επιμ.), Recent developments in the history and archaeology of central Greece. Proceedings of the 6th International Boeotian Conference (Oxford 1997), σελ. 253-263. Ελεύθερες και ανεξάρτητες Χαιρώνεια και Ελάτεια. Βλ. Mackay, C.S., “Damon of Chaeronea: The Loyalties of a Boeotian Town during the First Mithridatic War”, Klio 82:1 (2000), σελ. 91-106· Παυσ. 10.34.4· Ζάχος, Γ.Α., Ελάτεια: Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Περίοδος (αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιονίου 1997)· Kallet-Marx, R.M., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C. (Berkeley – Los Angeles – Oxford 1995), σελ. 62· Bernhardt, R., Imperium und Eleutheria. Die römische Politik gegenüber den Freien Staaten des griechischen Ostens (Hamburg 1971), σελ. 114-133. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις πόλεις δεν πήραν τα προνόμιά τους από το Σύλλα.

13. Αθηνί. 6.266· Αππ., Μιθριδ. 48· Ορόσιος 6.2.8· SIG VII 42.

14. Shelov, D.B., “Colchis in the Pontic Empire of Mithridates VI”, VDI 3 (1980), σελ. 28-43 (στα ρωσικά με περίληψη στα αγγλικά)· Braund, D., Georgia in antiquity. A history of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 B.C. - A.D. 562 (Oxford 1994).
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.