Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Παρθικοί πόλεμοι Καρακάλλα

Συγγραφή : Κίτσος Δημήτριος (3/5/2003)

Για παραπομπή: Κίτσος Δημήτριος, «Παρθικοί πόλεμοι Καρακάλλα», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=6823>
Παρθικοί πόλεμοι Καρακάλλα (3/9/2008 v.1) Caracalla's Parthian wars (28/1/2011 v.1) 
 

1. Αίτια και αφορμές των Παρθικών πολέμων

Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι το κύριο –αν όχι μοναδικό– αίτιο για την εκστρατεία του Καρακάλλα εναντίον των Πάρθων πήγαζε από τον απεριόριστο και μάλλον νοσηρό θαυμασμό του για το Μέγα Αλέξανδρο και όχι από κάποια ιδιαίτερη στρατηγική ανάγκη της εποχής. Άλλωστε η επιθυμία του αυτοκράτορα να μιμηθεί το Μακεδόνα βασιλιά και τα επιτεύγματά του φαίνεται να καθόρισε γενικότερα την όλη πολιτική του.1

Από το 213 μ.Χ. περίπου, η Παρθία αντιμετώπιζε μια ακόμα εμφύλια σύρραξη καθώς ο Αρτάβανος Δ΄είχε υπό τον έλεγχό του τη Μηδία και διεκδικούσε με σταδιακή επιτυχία τη Μεσοποταμία και το θρόνο από τον αδελφό του, βασιλιά Βολογάση ΣΤ΄. Φυσικά, ο Καρακάλλας ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένος από ένα τέτοιο γεγονός που συνέβαλε στην αποδυνάμωση του παραδοσιακού εχθρού και μάλιστα καυχόταν ότι ο ίδιος ήταν ο υποκινητής της εσωτερικής διένεξης στο παρθικό κράτος.2 Προοίμιο του πολέμου και ενδεικτικές των προθέσεων του Καρακάλλα μπορούν να θεωρηθούν οι ακόλουθες ενέργειες που έγιναν ίσως στα τέλη του 213-αρχές 214 μ.Χ. Ο ηγεμόνας του υποτελούς βασιλείου της Οσροηνής, Άγβαρος Θ' (ή Άβγαρος), προσκλήθηκε στη Ρώμη αλλά φυλακίστηκε, και η μικρή επικράτειά του προσαρτήθηκε στην αυτοκρατορία. Στην Αρμενία, σύνηθες πεδίο ανταγωνισμού και συγκρούσεων μεταξύ Ρωμαίων και Πάρθων ο τοπικός βασιλιάς βρισκόταν σε διαμάχη με τους γιους του. Ο Καρακάλλας τούς κάλεσε με πρόσχημα τη διαμεσολάβηση για την επίτευξη ειρήνης εκεί όμως τους περίμενε η τύχη του Άγβαρου. Όμως παρά τη σύλληψη της ηγεσίας τους οι Αρμένιοι αρνήθηκαν να υποταγούν και κατέφυγαν στα όπλα.3

2. Παρουσίαση των εξελίξεων και των πολεμικών γεγονότων

Λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας ξεκίνησε για την Ανατολή και έφτασε τελικά στη Θράκη, όπου πέρασε τον Ελλήσποντο το φθινόπωρο του 214 μ.Χ.4 Την εποχή αυτή ο Καρακάλλας επισκέφθηκε το Ίλιον, την Πέργαμο,5 τα Θυάτειρα6 και πιθανώς τη Φιλαδέλφεια. Γενικά, το πέρασμά του από τη Μικρά Ασία συνοδεύτηκε από απόδοση νεωκοριών και προνομίων σε διάφορες πόλεις, ενώ βέβαια και ο ίδιος έλαβε τιμές και τίτλους από τους κατοίκους τους.7 Κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρέμεινε στη Νικομήδεια και αναχώρησε τον Απρίλιο του 215 μ.Χ.8 Από τη Βιθυνία πορεύτηκε μάλλον μέσω Γαλατίας και Καππαδοκίας, όπου επισκέφτηκε τα Τύανα,9 πέρασε στην Κιλικία και στις αρχές του καλοκαιριού έφτασε στην Αντιόχεια, η οποία χρησίμευε ως βάση των επιχειρήσεων. 10

Η στρατιά που είχε συγκεντρώσει ο Καρακάλλας αποτελούνταν από τις λεγεώνες I και II Adiutrix, II Parthica, III Augusta, III Italica, III Cyrenaica, IV Scythica,11 και XVI Flavia Firma –ίσως όχι όλες πλήρεις–12 16.000 Μακεδόνες οργανωμένους σε φάλαγγα κατ' αποτίμηση του στρατού του Μεγάλου Αλεξάνδρου,13 μια δύναμη ανδρών από τη Σπάρτη,14 καθώς και γερμανικά συμμαχικά σώματα (auxilia).15 Ο Καρακάλλας απαίτησε την παράδοση του κυνικού φιλόσοφου Αντίοχου, πρώην ευνοούμενού του, και του Τιριδάτη, πιθανότατα διεκδικητή του αρμενικού στέμματος, οι οποίοι είχαν καταφύγει στην Παρθία.16 Πράγματι ο Βολογάσης ικανοποίησε το αίτημα και η εκστρατεία εναντίον του αναβλήθηκε. Την ίδια εποχή ή και νωρίτερα, ο αυτοκράτορας έστειλε ένα εκστρατευτικό σώμα στην Αρμενία υπό τον απελεύθερο πρώην χορευτή Θεόκριτο ο οποίος όμως υπέστη εκεί βαριά ήττα.17 Είναι ωστόσο αξιοπερίεργο γιατί ο Καρακάλλας ανέβαλε τόσο εύκολα τη σχεδιαζόμενη εισβολή. Πιθανώς να ήρθε σε κάποια συνεννόηση με τον Πάρθο βασιλιά ή ίσως ανέμεινε ακόμα πιο ευνοϊκές γι' αυτόν εξελίξεις από την εμφύλια παρθική διαμάχη. Έτσι αναχώρησε για την Αλεξάνδρεια. 18

Μετά την επιστροφή του στη Αντιόχεια την άνοιξη του 216 μ.Χ., ο Καρακάλλας, προφασιζόμενος την ένωση των δύο μεγάλων δυνάμεων του κόσμου, ζήτησε σε γάμο την κόρη του Αρτάβανου ο οποίος θα πρέπει πλέον να είχε αναγνωριστεί ως βασιλιάς από τους περισσότερους ομοφύλους του.19 Δεν αποκλείεται η πρότασή του να ήταν ειλικρινής, μια ακόμα προσπάθεια μίμησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μάλλον όμως ενήργησε έτσι επιδιώκοντας ένα casus belli από την αναμενόμενη άρνηση του Αρτάβανου.20 Όποια κι αν ήταν η αρχική πρόθεση του Καρακάλλα ή η απάντηση του Αρτάβανου,21 ο αυτοκράτορας πέρασε τελικά τον Τίγρη και εισέβαλε στην Αδιαβηνή το καλοκαίρι/φθινόπωρο του 216 μ.Χ. Κατέλαβε, λεηλάτησε και κατέστρεψε αρκετά οχυρά χωριά και πόλεις ενώ στα Άρβηλα οι στρατιώτες του βεβήλωσαν και τους τάφους των Πάρθων βασιλέων. Ο ίδιος ο Καρακάλλας φέρεται να είχε δώσει απόλυτη ελευθερία στους άντρες του για διενέργεια σφαγών και λεηλασιών. Οι Πάρθοι δε διακινδύνευσαν μάχη εκ παρατάξεως και αποσύρθηκαν χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση στα ορεινά για να συγκεντρώσουν δυνάμεις. Ύστερα από αυτή την εύκολη και σχετικά μικρής έκτασης επιτυχία του, ο Καρακάλλας πέρασε τους επόμενους μήνες στη Μεσοποταμία,22 κυρίως στην Έδεσσα, προετοιμάζοντας την επόμενη φάση των επιχειρήσεων. Ωστόσο, η δράση και η ζωή του τερματίστηκαν απροσδόκητα στις αρχές Απριλίου του 217 μ.Χ., όταν δολοφονήθηκε στο δρόμο από την Έδεσσα προς τις Κάρρες μετά από συνωμοσία του Μακρίνου, επικεφαλής των πραιτωριανών, ο οποίος και τον διαδέχτηκε.23

3. Αποτίμηση

Συμπερασματικά, με βάση τα λίγα στοιχεία από τις ομολογουμένως εχθρικές προς τον Καρακάλλα αρχαίες πηγές, ο Παρθικός του πόλεμος παρουσιάζει σε στρατιωτικό επίπεδο μια μάλλον περίεργη εικόνα που φαίνεται να συνάδει και με την προσωπικότητα του αυτοκράτορα. Η επιχείρηση στο σύνολό της διακρίνεται από σχετική έλλειψη ξεκάθαρης στρατηγικής αλλά και προσπάθειας για την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών, αινιγματική χρονοτριβή και περισπασμούς κατά διαστήματα, και φυσικά την τραγική επιλογή του Θεόκριτου ως διοικητή της παράπλευρης αποτυχημένης εκστρατείας στην Αρμενία.

1. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton 1950), σελ. 683-684· Millar, F., The Roman Near East (London – Cambridge – Massachussets 1994), σελ. 142-143· Μπουραζέλης, Κ., Θεία Δωρεά. Μελέτες πάνω στην πολιτική της δυναστείας των Σεβήρων και την Costitutio Antoniniana (Αθήνα 1989), σελ. 43-51. Ενδεικτικά για τον μιμητισμό και την υπέρμετρη λατρεία του Καρακάλλα προς τον Αλέξανδρο Γ΄· Scriptores Historiae Augustae, Antoninus Caracallus 2.1-3· Ηρωδιαν. 4.8.1-2.· Δίων 78 (77).7.

2. Δίων 78 (77).12.2 -3.13.3.  Για τον αριθμό των Πάρθων βασιλέων με το όνομα Βολογάσης και Αρτάβανος, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία, CHI 3 (1), σελ.94 και σημ. 1 (A.D.H. Bivar).  

3. Δίων 78 (77).12.1-2. Η ακριβής χρονολόγηση των συλλήψεων είναι αμφισβητούμενη.

4. Δίων 78 (77).16.7· Ηρωδιαν. 4.8.1-3.

5. Δίων 78 (77).16.7-8· Ηρωδιαν.4.8.3.

6. IGR IV 1247.

7. Αναλυτικά βλ. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton 1950), σελ. 684-685, 1551-1553, σημ. 41-42.

8. Δίων 78 (77).18.1, 19.1.

9. Δίων 78 (77).18.4.

10. Δίων 78 (77).20.1· Ηρωδιαν. 4.8.6. Για την πορεία βλ. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton 1950), σελ.1553, σημ. 43.  

11. Debevoise, N.C., A Political History of Parthia (Chicago 1969), σελ.263-264 και σημειώσεις.

12. Wells, C.B. – Fink, R.O. – Gilliam, F.G., The excavations at Dura Europos, Final report VI (New Haven 1959), σελ. 25.

13. Δίων 78 (77).7.1-2· Ηρωδιαν. 4.8.2.

14. Ηρωδιαν. 4.8.3.

15. Δίων 80 (79).4.5.

16. Δίων 78 (77).19.1-2. Ίσως ο Τιριδάτης ήταν Πάρθος πρίγκιπας που διεκδικούσε ή και ανέβηκε για λίγο στο θρόνο της Αρμενίας πιθανώς με την υποστήριξη του Βολογάση, έπειτα από τη σύλληψη του βασιλιά και των γιων του, αλλά εγκατέλειψε τη χώρα με την προσέγγιση του Καρακάλλα, Mommsen, T., The Provinces of the Roman Empire 2 (London 1886), σελ.87.

17. Δίων 78 (77).21.1. Η χρονολογία της ήττας στην Αρμενία είναι αβέβαιη. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton 1950), σελ. 1553-1554, σημ. 43.

18. Scriptores Historiae Augustae, Antoninus Caracallus, 6.2· Ηρωδιαν. 4.8.6· Δίων 78 (77).22.

19. Δίων 79 (79).1.1· Ηρωδιαν. 4.10.

20. Debevoise, N.C., A Political History of Parthia (Chicago 1969), σελ.265.

21. Σύμφωνα με τον όχι ιδιαίτερα αξιόπιστο Ηρωδιαν. 4.11.1-6, ο Αρτάβανος δέχτηκε τελικά να δώσει την κόρη του στον Καρακάλλα ο οποίος προσήλθε έτσι στην παρθική αυλή και κατά τη διάρκεια των γαμήλιων εορτασμών έδωσε εντολή στους στρατιώτες τους να κατασφάξουν τους άοπλους και ανυποψίαστους Πάρθους, ενώ ο βασιλιάς μόλις που κατάφερε να διαφύγει.

22. Δίων 79 (78).1.1-2, 3.1· Ηρωδιαν. 4.11.7-9. Οι πληροφορίες για προέλαση στη Μηδία μπορεί να είναι ορθές αλλά αυτές που κάνουν λόγο για εκτεταμένες επιχειρήσεις μέχρι τη χώρα των Καδουσίων και τη Βαβυλωνία θεωρούνται ανυπόστατες. Scriptores Historiae Augustae, Antoninus Caracallus 6.4-5· Magie, D., Roman Rule in Asia Minor ot the End of the Third Century after Christ (Princeton 1950), σελ. 1554, σημ. 45.

23. Scriptores Historiae Augustae, Antoninus Caracallus 6.6-7· Ηρωδιαν. 4.13.3-8· Δίων 79(78).4-5.

     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.