4ος αι.: Η κατά παράδοση ίδρυση της μονής από τους Αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο
1286-1390: Δωρεές Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας προς το μοναστήρι. Ανακατασκευή της μονής
1364: Χρυσόβουλο Αλεξίου Γ΄ Κομνηνού, που επικυρώνει τις κτήσεις και τις φορολογικές απαλλαγές του μοναστηριού
1461: Κατάλυση του κράτους των Μεγάλων Κομνηνών από τους Οθωμανούς
1512: Φιρμάνι Σελίμ Α΄ που αναγνωρίζει τα προνόμια της μονής Σουμελά
1686-1744: Περίοδος οικονομικής άνθησης. Ιδιαίτερες σχέσεις με τους αρχιεπισκόπους Χαλδίας, που έλεγχαν τα μεταλλεία αργύρου στην περιοχή
1860-5: Επισκοπή Ροδόπολης. Άρση περιορισμών εναντίον κρυπτοχριστιανών. Νέα περίοδος ευμάρειας για τη μονή
1923: Εγκατάλειψη του μοναστηριού